EL SANATLARI TEKNOLOJİSİ

Bir ulusun kültür değerlerini en iyi yansıtan ögeler olan el sanatları, asırlar boyu toplumların sanat anlayışlarını ve yaşam tarzlarını aktarmada etkin bir rol oynamıştır. Aynı zamanda eğitim, bilim, teknik ve diğer alanlardaki gelişme düzeyi ile el sanatlarındaki gelişme düzeyi paralellik göstermektedir.

 

A. ALANIN MEVCUT DURUMU VE GELECEĞİ

Günümüzde hızla gelişen teknoloji ve kentleşme, insan yaşamını birçok yönden etkilemektedir. Dünya üzerinde çeşitli kültürlerin yok olmasıyla beraber insanların eski kültürel değerleri de hızla yok olmuştur. Dolayısıyla eski kültürel değerlerin saklanarak korunması oldukça önem kazanmaktadır.

Bir ulusun kültür değerlerini en iyi yansıtan ögeler olan el sanatları, asırlar boyu toplumların sanat anlayışlarını ve yaşam tarzlarını aktarmada etkin bir rol oynamıştır. Aynı zamanda eğitim, bilim, teknik ve diğer alanlardaki gelişme düzeyi ile el sanatlarındaki gelişme düzeyi paralellik göstermektedir.

Dokumacılık konusunda belirleyici etken olan iklim şartları ve ihtiyaçlar, farklı kültürlerde farklı malzemeyle dokumanın yapılmasına neden olmuştur. Dokuma alanında kullanılan malzemeler önceleri dallar ve kamışlardır. Bunların basit bir biçimde örülmesiyle başlayan süreçte, daha sonraki aşamalarda yün, pamuk, tiftik, ipek, keten ve kenevir gibi bükülebilirliği, yumuşaklığı daha fazla olan malzemeler kullanılmıştır.

Anadolu'da yapılan kirkitli dokumalarda motifleri; geometrik desenler, bitki motifleri, stilize edilmiş hayvan figürleri ile kûfi yazılar oluşturur. Bunlar zenginleşerek günümüze kadar gelmiştir. En sık kullanılan motifler; insan, el, eli belinde, koçboynuzu, bereket, saç bağı, pıtrak, göz, im, bukağı, ejder, akrep, canavarayağı, kurtizi, kuş ve sandıktır.

Nakış, dikişin dekoratif bir şekilde yapılmasından doğmuştur ve insanlık tarihi kadar eskidir.

Türk nakışlarının, halk sanatlarımız içinde önemli bir yeri ve köklü bir geçmişi vardır. Türk işleme sanatı çok eski devirlere, Orta Asya'ya dayanır. İlk yapılan işlemeler hakkında fazla bilgi yoktur. Ancak kazılardan çıkan heykellerin üzerindeki elbiselerin işli oluşu, İbrani tarihinde Nuh'un kızının ilk nakışlı kemeri kullandığının anlatılışı bu sanatın köklü bir geçmişi olduğunu anlatmaktadır.  

Nakış, zamanla sadece elbiseler üzerinde kalmayıp iç giyimlere, çeşitli eşyalar üzerine de uygulanmıştır.

Kasnağın icat edilmesinden sonra daha ince, zarif işlemeler ve değişik motifler ortaya konmuştur. Bu eserlerden örnekler Fransa, İngiltere, İtalya ve Alman müzelerinde teşhir edilmektedir.

Teknik buluşların hızlandığı 1960 yılından beri çeşitli nakış makineleri ve son yıllarda deseni bilgisayarda hazırlayıp elektrikle çalışan, bir defada dört veya daha fazla motifi aynı anda işleyen bilgisayarlı sanayi nakış makineleri yapılmıştır. Tekstil sektörünün birçok değişik alanına (hazır giyim, ev tekstili, ev aksesuarları, çeyiz vb.) hizmet verdiği için meslek olarak geniş bir alana sahiptir. Teknolojiye bağlı olarak gelişebilen bu meslek dalının, yeniliklere açık olduğu için mevcut durumu ve geleceği güven altındadır. Bu makinelerle işlenen motifler giyim süslemelerine, ev aksesuarlarına, giyim aksesuarlarına, her türlü kumaş ve deri üzerine uygulanmaktadır.

Günümüzde yaşam öylesine hızlıdır ki oturup ince işlemeler yapmak bir yana, çoğu zaman günlük işleri yetiştirmek için dahi büyük çabalar sarf etmek zorunda kalınmaktadır. Makine nakışları kısa sürede yapıldığı ve ucuz olduğu için rağbet görmektedir.

Bugün makine nakışı sanayi hâline gelmiş durumdadır. Bunun yanı sıra elde işlenen nakışlara da büyük değer verilmekte, bu işi meslek edinenler tarafından da yapılmaktadır.

 

B. ALANIN ALTINDA YER ALAN MESLEKLER

Ø  El Dokumacısı

 

Ø  El ve Makine Nakışçısı

 

Ø  Sanayi Nakışçısı

 

Ayrıca, Çin iğnesi elemanı (makine nakışçısı),  beyaz iş elemanı (makine nakışçısı), Maraş işi elemanı (makine nakışçısı), Antep işi elemanı (el nakışçısı), oya elemanı (el nakışçısı), pul boncuk dikim elemanı (el nakışçısı) meslekleri de alanın altında yer almaktadır.

 

El Sanatları Teknolojisi alanı altında şu dallar bulunmaktadır:

 

Ø  El ve Makine Nakışı

 

Ø  El Dokuma

 

Ø  Halı Desinatörlüğü

 

Ø  Dekoratif El Sanatları

 

Ø  Sanayi Nakışı

 

Ø  Dekoratif Ev Tekstili

 

 

Okulumuzda   El ve Makine Nakışı Dalı'nın eğitimi verilmekte olup El ve Makine Nakışı  Dalı ile ilgili gerekli açıklamalar aşağıda verilmiştir:

 

 EL VE MAKİNE NAKIŞI ( EL VE MAKİNE NAKIŞÇISI )

Tanımı

İş talimatı doğrultusunda, desen hazırlayabilen, malzemeleri belirleyen, temin eden, elde ya da makinede, nakış tekniklerini kullanarak çeşitli zemin üzerine işleme yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.

Görevleri;

      Ø  İş organizasyonu yapmak,

 

Ø  El nakışları yapmak,

 

Ø  Makine nakışları yapmak,

 

Ø  Nakış tasarımları yapmaktır.

 

Ayrıca, Çin iğnesi elemanı (makine nakışçısı),  beyaz iş elemanı (makine nakışçısı), Maraş işi elemanı (makine nakışçısı), Antep işi elemanı (el nakışçısı), oya elemanı (el nakışçısı), pul boncuk dikim elemanı (el nakışçısı) meslekleri de alanın altında yer almaktadır.

C. MESLEK ELEMANLARINDA ARANAN ÖZELLİKLER

 

El ve makine nakış alanında çalışmak isteyenler;

            Ø  Ellerini, gözlerini ve ayaklarını eş güdümle kullanabilen,

 

Ø  Yaratıcı ve estetik değerlendirme gücüne sahip,

 

Ø  Detaylara özen gösteren,

 

Ø  Dikkatli ve sabırlı,

 

Ø  İş birliği yapabilme, grup çalışmasında bulunabilme özelliğine sahip,

 

Ø  Renk bilgisine sahip,

 

Ø  Şekiller arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları algılayabilen,

 

Ø  Yeniliklere açık,

 

Ø  Zamanı iyi kullanan,

 

Ø  Temiz ve düzenli çalışma alışkanlığına sahip,

 

Ø  Pratik çözümler üretebilen,

 

Ø  Farklılıkları algılayabilen,

 

Ø  Mesleğini sevmek ve bu alana gereken ilgi ve özeni gösterebilen,

 

Ø  Araştırma yapabilen,

 

Ø  Pratik çözümler üretebilen,

 

Ø  İş güvenliği konusunda dikkatli,

 

Ø  Mesleki hiyerarşi ve işletme hiyerarşisine uyum sağlayan,

 

Ø  Estetik değerlendirme gücüne sahip kimseler olmalıdır.

 

 D. ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI

Meslekte, bir ürünün olabildiğince aynı kişi tarafından bitirilmesi önem taşımaktadır. El ve makine nakışında, bireylerin el işleri ve tarzları arasında farklılık oluşabileceği için bir ürünü bir kişinin tamamlamasına özellikle dikkat edilmektedir.

Temiz ve aydınlık bir ortamda vardiyalı çalışma, çalışılan işletmenin ölçeğine göre iyi ücret, sosyal güvence, yemek, servis imkânları olabilir.

 

E. İŞ BULMA İMKÂNLARI

 

El ve makine nakışçıları; nakış yapan işletmelerde, moda evlerinde, el nakışı üretimi yapan firmalarda, makine nakışı üretimi yapan atölyelerde, desen çizimi yapan firmalarda veya kendi iş yerlerinde çalışma imkânları vardır.

Teknolojik gelişmeler paralelinde, nakışçılık mesleğinde verimliliğin arttığı gözlenmektedir. Özellikle elde kullanılan makinelerin yerini elektronik makinelerin alması, desen çizimlerinde bilgisayardan yararlanılması, aynı anda20'den fazla motifin yapılması ve bir makinede 15'e kadar iğne kullanılabilmesi, makinelerin işleme alanının genişlemesi vb. teknolojik gelişmeler göze çarpmaktadır. Aplikasyon işlemlerinde lazer teknolojisinin kullanımı ve pek çok rengin bir iğne ile uygulanması gibi yenilikler halen deneme aşamasındadır. Küçük ölçekli atölyelerin kapanması ve işletme boyutlarının büyümesi yönünde bir eğilim olduğu görülmektedir. Bu alanda ülkemizdeki makine parkı, dünya sıralamasında en önlerde yer almaktadır. Diğer taraftan bu meslekte edinilen temel bilgi ve becerilerin hazır giyim, mefruşat ve örme alanındaki diğer mesleklerde kullanılabileceği düşünülmektedir.

Nakışçı ve sanayi nakış elemanları için nakışla ilgili imalat yapan bütün işletmelerde, desen üretimi yapan firmalarda, lazerle aplike kesim yapan firmalarda, modaevlerinde, desen çizimi yapan iş yerlerinde, iş bulma imkânı vardır (desenci, müşteri temsilcisi, numuneci, makineci, kalite kontrol, ütücü, işletme sorumlusu, vardiya sorumlusu olarak çalışabilirler).

F. EĞİTİM VE KARİYER İMKÂNLARI

 

El ve makine nakışı mesleki eğitimini tamamlamış olanlar;

Meslek yüksekokullarının (2 yıllık ön lisans);

    

      Ø  El Sanatları

 

Ø  Geleneksel El Sanatları

 

Ø  Halıcılık ve Desinatörlüğü

 

Ø  Halı ve Kilim

 

Ø  Halıcılık

 

Ø  Kuyumculuk ve Takı Tasarımı

 

Ø  Takı Tasarımı ve Süs Taşları İşlemeciliği

 

Ø  Uygulamalı Takı Teknolojisi bölümlerine sınavsız geçiş hakkına sahiptir.

 

 Mesleki eğitim fakültelerin (4 yıllık lisans);

 

Ø  Nakış Öğretmenliği

 

Ø  Çiçek, Örgü, Dokuma Öğretmenliği

 

Ø  Dekoratif Sanatlar Öğretmenliği

 

Ø  Tekstil, Dokuma ve Örgü Öğretmenliği bölümlerini okuyarak alan öğretmeni olabilirler.